भारतीय संस्कृतीत प्रत्येक सण, व्रत आणि परंपरेला खास महत्त्व आहे. स्त्रियांसाठी हरतालिका तीज हा सर्वांत पवित्र व्रतांपैकी एक मानला जातो. भाद्रपद महिन्यातील शुद्ध तृतीयेच्या दिवशी हा उत्सव मोठ्या भक्तिभावाने साजरा होतो. या दिवशी विवाहित आणि अविवाहित स्त्रिया शिव-पार्वतीच्या अखंड सौभाग्यासाठी व्रत करतात.
या ब्लॉगमध्ये आपण जाणून घेऊ –
- हरतालिका तीज २०२५ ची अचूक तिथी व शुभ मुहूर्त
- हरतालिकेची कथा व पौराणिक संदर्भ
- उपवास व पूजन विधी
- धार्मिक व आध्यात्मिक महत्त्व
- वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
२०२५ हरतालिका तीज कधी आहे?
२६ ऑगस्ट २०२५, मंगळवार या दिवशी साजरी होईल.
यावर्षी हरतालिका मंगळवारी येत असल्याने विशेष शुभ मानली जाते. मंगळवार हा मंगल कार्यांचा दिवस असून स्त्रियांसाठी अखंड सौभाग्याचा प्रतीक आहे.
हरतालिका व्रताची कथा
पार्वतीदेवीची तपश्चर्या
पौराणिक कथेनुसार, देवी पार्वतीने भगवान शंकराला पती म्हणून मिळवण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली. तिनं अनेक वर्ष उपवास केला, झाडांची पानं, मुळे खाऊन आयुष्य काढलं. उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळ्यातील कष्ट सहन करत ती अखंड ध्यानमग्न राहिली.
हिमालय व नारदमुनी
तिच्या पित्याने, हिमालयराजांनी, नारदमुनींच्या सल्ल्यानं पार्वतीचं लग्न विष्णूशी ठरवलं. पण पार्वतीला हे मान्य नव्हतं. तिनं आपल्या सखीसह अरण्यात जाऊन उपास केला आणि वाळूपासून शिवलिंग निर्माण करून पूजा केली.
शिवपार्वतीचे मिलन
या कठोर तपश्चर्येनं प्रसन्न होऊन भगवान शंकरांनी पार्वतीला दर्शन दिलं आणि तिला पत्नी म्हणून स्वीकारलं. त्यानंतर हे व्रत “हरतालिका” या नावानं प्रसिद्ध झालं.
व्रत विधी हरतालिका
१. स्नान व सजावट
स्त्रिया सकाळी लवकर उठून उटणे, सुगंधी तेल लावून स्नान करतात. पारंपरिक दागिने, हिरवा साडी-चोळी परिधान करणं शुभ मानलं जातं.
२. वाळूची शिवलिंग निर्मिती
नदीकिनारी किंवा घरच्या अंगणात वाळूपासून तीन शिवलिंग तयार केले जातात. आजच्या काळात मातीची शिवलिंगं किंवा प्रतिमा उपलब्ध असल्यास त्यांचा उपयोग केला जातो.
३. पूजन व आरती
षोडशोपचारांनी पूजन केलं जातं. फुलं, बेलपत्र, धूप-दीप, फळं अर्पण केली जातात. “जय देवी हरितालिके” ही आरती म्हणावी.
४. उपवासाचे नियम
- या दिवशी कडक उपवास केला जातो.
- पाणी देखील घेतलं जात नाही.
- उपवास करणं शक्य नसेल तर फलाहार केला जाऊ शकतो.
५. जागरण व कहाणी श्रवण
रात्री हरतालिकेची कथा ऐकली जाते. स्त्रिया गाणी, भजने म्हणत जागरण करतात.
६. उत्तरपूजा व विसर्जन
दुसऱ्या दिवशी सकाळी उत्तरपूजा करून शिवलिंगाचे विसर्जन केले जाते. त्यानंतर व्रत पारण केले जाते.
श्रीहरितालिकेची आरती
जय देवी हरितालिके। सखी पार्वती अंबिके। आरती ओवाळीते। ज्ञानदीपकळिके ॥ धृ० ॥
हरिअर्धांगी वससी। जासी यज्ञा माहेरासी। तेथें अपमान पावसी यज्ञकुंडीत गुप्त होसी ॥ जय० ॥ १॥
रिघसी हिमाद्रीच्या पोटी। कन्या होसी तू गोमटी। उग्र तपश्चर्या मोठी। आचरसी उठाउठी ।। जय०॥ २॥
तापपंचाग्निसाधनें। धूम्रपानें अधोवदनें। केली बहु उपोषणें। शंभु भ्रताराकारणें ।॥ जय०॥ ३॥
लीला दाखविसी दृष्टी। हें व्रत करिसी लोकांसाठी। पुन्हां वरिसी धूर्जटी। मज रक्षावें संकटी ॥ जय०॥ ४॥
काय वर्ण तव गुण। अल्पमति नारायण। मातें दाखवी चरण। चुकवावे जन्म मरण। जय देवी०॥५॥
हरतालिका तीजचे धार्मिक व आध्यात्मिक महत्त्व
- सौभाग्य प्राप्ती: विवाहित स्त्रिया पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी हे व्रत करतात.
- अखंड वैवाहिक सुख: अविवाहित मुलींना इच्छित वर मिळावा म्हणून उपवास केला जातो.
- पापमोचन: या व्रतानं सात जन्मांचे पातक नाहीसे होतात.
- मानसिक शांती: उपवास, पूजन व जागरणामुळे आत्मिक शांती लाभते.
स्त्रियांसाठी हरतालिकेचे फायदे
- वैवाहिक जीवनातील अडचणी दूर होतात.
- घरात सौहार्द व आनंद वाढतो.
- स्त्रियांना आत्मविश्वास, संयम व भक्तीची ताकद मिळते.
- पती-पत्नीमधील नाते दृढ होतं.
निष्कर्ष
हरतालिका तीज हा फक्त उपवासाचा दिवस नाही, तर तो श्रद्धा, संयम आणि अखंड सौभाग्याचं प्रतीक आहे. या व्रतानं स्त्रियांना शिवपार्वतीसारखं सुखी व मंगलमय जीवन प्राप्त होतं.
🙏 या वर्षी आपणही हरतालिका तीज भक्तिभावाने साजरी करून शिवपार्वतीची कृपा मिळवूया.
👉 आणखी अशा धार्मिक आणि सांस्कृतिक माहितीकरिता आमचा ब्लॉग वाचत रहा.
हरतालिका
१. २०२५ मध्ये हरतालिका पूजा कधी आहे?
२६ ऑगस्ट २०२५, मंगळवार रोजी.
२. हरतालिका तीजचा उपवास कधी उघडायचा?
२७ ऑगस्टला, दुसऱ्या दिवशी उत्तरपूजा करून.
३.हरतालिकेला काय खाल्लं जात नाही?
या दिवशी अन्न-पाणी पूर्णतः वर्ज्य असतं.
४. हरतालिका उपवास का करतात?
अखंड सौभाग्य, वैवाहिक सुख व पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी.
५. हरतालिकेला काय खाल्लं जात नाही?
भाद्रपद शुद्ध तृतीया या तिथीला, सकाळपासून.